آیاسار

دوربین فیلمبرداری دل از تهران بکند و راهی شهرها و استان های مختلف بشود و آداب و رسوم و زبان ها و گویش های مختلف را به تصویر بکشاند قطعا اتفاق خیلی خوبی است که در سریال ها و فیلم های متفاوت دیده ایم و اخیرا در سریال نجلا.
اما هر کاری نقطه قوتی که داشته باشد، نقاط ضعفی نیز دارد. به عنوان یک بیننده ی عرب خوزستانی و نه یک منتقد -چون در حد و اندازه ی منتقد نیستم و اصلا سر رشته ای از کار هنری و فیلم و سریال ندارم- چند نقطه ضعف در سریال به چشمم آمد:

1 - سریال با صحنه ای از هور العظیم سال 1358 شروع می شود. نام دیگر این هور، هور هویزه است و با آبادان 175 کیلومتر فاصله دارد. اینکه از این هور برای کار قاچاق استفاده شود یک امر طبیعی است اما اینکه یک قاچاقچی در کشور عراق و در این منطقه دشداشه به تن ندارد جای تعجب دارد. قاچاق کردن با پیراهن و شلوار بیتلی قدیمی در مناطقی که رسم است لباس عربی به تن کنند نوبر است و از قدیم گفتند: «خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو».
2 - در یک صحنه، نظامی عضو ارتش بعث -عدنان با بازی هدایت هاشمی- با عبد -با بازی حسام منظور- در کشور عراق درگیری لفظی پیدا می کنند و عدنان به خاطر احساساتش نسبت به نجلا از خیر دستگیری یک ایرانی در اوج تنش بین ایران و عراق می گذرد. این اتفاق قطعا فقط در فکر و ذهن نویسنده می افتد و هیچ رنگی از واقعیت ندارد.
3- مادرِ شوهرِ سابق نجلا برای امجد قهوه می ریزد. قهوه ریختن زن عرب برای مرد غریبه برای از حدقه در آمدن چشم کافی است چه برسد به اینکه ببینی این زن عرب فنجان قهوه را با دست چپ گرفته و به مرد تعارف می کند. عجیب تر اینکه گروه سازنده سریال علاوه بر اینکه از کارشناس زبان عربی بهره می برد، بازیگران عرب را نیز در اختیار دارد، اما با این وجود یکی از پیش پا افتاده ترین رسم قهوه دادن نزد عرب ها که غیر عرب ها بعضا از آن با خبر اند را رعایت نمی کند.
4 - وقتی بازیگری که نقش مرد عرب را بازی می کند چفیه و دشداشه به تن دارد، باید این چفیه چفیه عربی باشد نه چفیه ی بسیجی و دشداشه دشداشه ای باشد که عرب ها می پوشند نه دشداشه ی بچه گانه ی کوتاهی که تا زیر زانو بیشتر نمی رسد.
چفیه ای عربی علاوه بر آنکه بلند است، جنسش و رنگش خیلی متفاوت تر از جنس و رنگ چفیه ی بسیجی است و حتی گاهی رنگ چفیه مشخص کننده ی نسب و طایفه ی به سر کننده ی آن است. مشخصا منظورم چفیه ی سیاه و چفیه ی سبز است که متعلق به سادات است.
دشداشه ای که عرب های خوزستان می پوشند تا قوزک پا می رسد و معمولا زیر دشداشه پیجامه ی سفید می پوشند یا از شورتی که از جنس پیجامه است و تا سر زانو می رسد استفاده می کنند. استفاده از شلوار و پیجامه ی رنگی زیر دشداشه نه فقط مرسوم نیست بلکه گاهی باعث مسخره شدن است.

با این توضیح چفیه ای که به سر عبد می کنند و دشداشه ای که به تن عطا، هیچکدام نشانی از این اوصاف ندارند، به خصوص دشداشه ای این چنین که فقط دیوانه هایی که مسخره می شوند می پوشند.

ناگفته نماند که اهالی بندر ممکن است از چفیه ی بسیجی استفاده کنند اما یادمان نرود که ما داریم صحنه هایی از عراق می بینیم نه بندر.

5- نجلا و همراهانش برای رفتن به کربلا باید از ایست و بازرسی های عراقی بگذرند اما با مشکل فارسی صحبت کردن عطا و شیرین مواجهند. مشکل با لال شدن شیرین و پیاده شدن عطا به ظاهر حل می شود اما مشکلِ بودنِ عمو اکبر با کلاهی که در ایران مرسوم است استفاده شود، به چشم نمی آید و راه حلی برای آن پیدا نمی شود. عطا و شیرین اگر حرفی نزنند معلوم نمی شود ایرانی اند اما ظاهر عمو اکبر زبان دراز تر از زبان شیرین و عطا است.

6- هیچ دختر عربی که پایبند آداب و رسوم است با مردی که دوستش دارد، پیش و پس از عقد و قبل از عروسی، آشکارا دل نمی دهد و قلوه نمی گیرد. لازم به توضیح است که خانواده های عربی که برای آداب و رسوم  جایگاهی قائل اند چنانچه سخت گیر باشند پس از عقد دخترشان و پیش از عروسی، به دختر و دامادشان اجازه ی بیرون رفتن نمی دهند و داماد باید در حضور پدر یا مادر دختر و در خانه ی پدر زن، همسرش را ببیند و چند کلامی با او حرف بزند. اما اگر این خانواده ی پایبند خیلی سخت گیر نباشند، اجازه می دهند زن و شوهر یکی-دو ساعتی بیرون بروند اما دختر حق ندارد پا در خانه ی داماد و یا پدر دامادش بگذارد. با این توضیح عاشقانه های آشکار زنِ شوهر مرده ای چون نجلا در حضور برادر شوهرهایش و سکوت شان تنها در قصه های انتزاعی عاشقانه ای رخ می دهد که از واقعیت فرسنگ ها دور است.
از خیر بحث لهجه و ادای کلمات و ترکیب زبان فارسی و عربی بگذریم و تا این قسمتی که دیدیم به این موارد اکتفا بکنیم.